Η ενέργεια στα χέρια των πολιτών. Ένα παράδειγμα από τη Γερμανία.

ΑΡΘΡΟ

Η κοινοτική ενέργεια (community energy) αφορά σε άτυπα ή επίσημα συλλογικά σχήματα μέσω των οποίων οι τοπικές κοινωνίες αναλαμβάνουν ουσιαστικό ρόλο και γίνονται παραγωγοί- καταναλωτές, αλλά και ιδιοκτήτες έργων ΑΠΕ, δράσεων εξοικονόμησης ενέργειας, σχημάτων ηλεκτροκίνησης κ.λπ. Σε αυτά τα σχήματα, εκτός από τους πολίτες, συνήθως συμμετέχουν και μικρομεσαίες επιχειρήσεις αλλά και τοπικές κυβερνήσεις.

Εισαγωγή

Στον τομέα της ενέργειας λαμβάνει πλέον χώρα μια πολύ-επίπεδη μετάβαση η οποία χαρακτηρίζεται από τρείς βασικές πτυχές με σημαντικές περιβαλλοντικές και κοινωνικές προεκτάσεις.

Από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

Καταγράφεται μία συνεχώς αυξανόμενη διεθνής πρόθεση για απαλλαγή από τα ορυκτά καύσιμα και μείωση των εκπομπών του CO2, με αποτέλεσμα πολλές χώρες να πραγματοποιούν ήδη τη μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Σε ό,τι αφορά τη Γερμανία, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι οι βάσεις της ενεργειακής μετάβασης τέθηκαν τη δεκαετία του ‘70, ως αποτέλεσμα και της πετρελαϊκής κρίσης του 1973.

Από τους παθητικούς καταναλωτές στους ενεργούς καταναλωτές-παραγωγούς

Μια δεύτερη πτυχή σχετίζεται με την κοινωνική καινοτομία, τον εκδημοκρατισμό του συστήματος ενέργειας μέσω της άμεσης συμμετοχής των πολιτών και τις κοινωνικό-πολιτικές και οικονομικές προεκτάσεις που ο μετασχηματισμός αυτός επιφέρει. Οι πολίτες, από παθητικοί καταναλωτές μετατρέπονται σε καταναλωτές-παραγωγούς, συμμετέχουν στις λήψεις αποφάσεων και το σύστημα ενέργειας γίνεται σταδιακά όλο και πιο αποκεντρωμένο.

Από το ατομικό στο συλλογικό

Μια τρίτη πτυχή αφορά τη δυνατότητα ανάπτυξης και ενίσχυσης συλλογικών σχημάτων, μέσω των οποίων οι τοπικές κοινωνίες έχουν τη δυνατότητα συλλογικής και άμεσης συμμετοχής στο ενεργειακό σύστημα. Παράδειγμα τέτοιων μοντέλων αποτελούν οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί.

Συνθήκες και πολιτικές

Οι παραπάνω τάσεις αποτυπώνονται σταδιακά σε όλο και περισσότερες συνθήκες, συμφωνίες, νόμους, στρατηγικές και πολιτικές.

Σε παγκόσμιο επίπεδο

Τον Δεκέμβριο του 2015 στο Παρίσι (COP21) οι κυβερνήσεις 195 χωρών συμφώνησαν στο στόχο περιορισμού της αύξησης της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας της επιφάνειας κάτω από τους 2°C -σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή - προκειμένου να αποφευχθούν οι πλέον επικίνδυνες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Συμφώνησαν επιπλέον να ενισχύσουν τις κοινωνίες ώστε να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να παράσχουν διεθνή στήριξη στις χώρες του παγκόσμιου Νότου.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο

Το 2016 παρουσιάστηκε το πακέτο «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» όπου νέες στρατηγικές, πολιτικές και κατευθυντήριες γραμμές είχαν ως στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, την προώθηση των ΑΠΕ και την ενδυνάμωση του ρόλου των καταναλωτών και των πολιτών. Δύο νέες συμπληρωματικές οδηγίες (το renewable energy directive REDII και το electricity market directive EMDII) ενισχύουν ακόμη περισσότερο το ρόλο του καταναλωτή και ενθαρρύνουν την προώθηση και ανάπτυξη συλλογικών σχημάτων ενέργειας.

Στη Γερμανία

Η ενεργειακή μετάβαση στη Γερμανία ενισχύθηκε το 2010 με ένα πακέτο πολιτικών, στρατηγικών και κατευθυντήριων γραμμών, γνωστό και ως “Energiewende”. Αποτελεί το πλάνο μετάβασης της χώρας σε ένα σύστημα ενέργειας το οποίο θα είναι περιβαλλοντικά βιώσιμο, χαμηλών ρύπων, οικονομικό και αξιόπιστο. Το νέο σύστημα θα βασίζεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην αυξημένη ενεργειακή αποδοτικότητα και σε έξυπνα συστήματα διαχείρισης.

Κοινοτική Ενέργεια (Community Energy): Η συμμετοχή των πολιτών και των τοπικών κοινωνιών

Όλες οι πολιτικές και οι στρατηγικές σταδιακά αναγνωρίζουν την ανάγκη της μετάβασης σε ΑΠΕ, τον εκδημοκρατισμό του συστήματος ενέργειας και τα πολλαπλά οφέλη από την άμεση εμπλοκή των πολιτών στην παραγωγή, εξοικονόμηση, διανομή, διαχείριση και συμμετοχή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.

Ένα νέο παράδειγμα

Τα συλλογικά αυτά σχήματα κατά κύριο λόγο χρησιμοποιούν το οικονομικό τους πλεόνασμα ως εργαλείο για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών των μελών, την πρόοδο των τοπικών κοινωνιών και την προστασία του περιβάλλοντος.

Από την άλλη, το κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο των συμβατικών κεφαλαιουχικών επιχειρήσεων στο χώρο της ενέργειας θέτει το οικονομικό κέρδος πάνω από την κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών, της κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Σε πολλές περιπτώσεις οι επιχειρήσεις αυτές ρισκάρουν πόρους με σκοπό τη βραχυπρόθεσμη μεγέθυνση των κερδών, αλλά συνήθως είναι απροετοίμαστες να αναλάβουν τις ευθύνες για πιθανές οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις σε περίπτωση αποτυχίας. Επιπλέον, συνήθως δεν έχουν κάποια οργανική σχέση με τις τοπικές κοινότητες, αλλά συχνά συνδέονται με αυτές μόνο όσο υπάρχει οικονομικό όφελος. Μια ανάλυση του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας του ΟΗΕ (ILO, 2015) για τις συνεταιριστικές επιχειρήσεις και μια σειρά εκθέσεων της Διεθνούς Συνεταιριστικής Συμμαχίας (ICA) ανέδειξαν σχετικά στοιχεία και δεδομένα για τα προτερήματα των συνεταιρισμών έναντι των τυπικών κερδοσκοπικών επιχειρήσεων.

Η ιστορία της κοινοτικής ενέργειας στη Γερμανία

Ήδη από τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα δημιουργήθηκαν στη Γερμανία ενεργειακοί συνεταιρισμοί οι οποίοι αποτελούσαν και τους κύριους φορείς της Κοινοτικής Ενέργειας. Από το 1895 μέχρι το 1932 δημιουργήθηκαν περισσότεροι από 6.000 ηλεκτρικοί ενεργειακοί συνεταιρισμοί με κύρια δραστηριότητα τους τη διαχείριση δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας. Είναι αξιοσημείωτο ότι η κορύφωση των δραστηριοτήτων τους έλαβε χώρα τα δύσκολα χρόνια 1918-1925, μετά το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου.

Από το 1932 άρχισαν να φθίνουν σε αριθμό εξαιτίας πολλών παραγόντων μεταξύ των οποίων ήταν ο αυξανόμενος και έντονος συγκεντρωτισμός, η αλλαγή του θεσμικού περιβάλλοντος και οι οικονομικές δυσχέρειες.

Το EGR (Εlektrizitätsgenossenschaft Röthenbach.) ήταν ένας από τους πρώτους ηλεκτρικούς ενεργειακούς συνεταιρισμούς. Δημιουργήθηκε το 1918 και είναι ακόμη ενεργός.

Η ανάπτυξη των αιολικών συνεταιρισμών μετά την πετρελαϊκή κρίση του 1973

Η πετρελαϊκή κρίση του 1973 προήλθε από την απόφαση των Αραβικών χωρών-παραγωγών πετρελαίου του OPEC να αυξήσουν τις τιμές κατά 70%, να μειώσουν την παραγωγή και να διακόψουν τις εξαγωγές σε χώρες του δυτικού κόσμου που είχαν υποστηρίξει το Ισραήλ κατά τον πόλεμο του Yom Kippur.

Το γεγονός αυτό οδήγησε τους Ευρωπαίους να συνειδητοποιήσουν το πόσο εξαρτημένοι ήταν από τις εισαγωγές πετρελαιοειδών. Το αποτέλεσμα ήταν να εισέλθουν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στον πολιτικό διάλογο και να αρχίσουν να αποτελούν ερευνητικό πεδίο. Ταυτόχρονα οι πολίτες σε συλλογικό επίπεδο ξεκίνησαν να κατασκευάζουν και να εγκαθιστούν ανεμογεννήτριες στην Ολλανδία, το Βέλγιο, τη Δανία και τη Γερμανία.

Η ανάπτυξη των Ενεργειακών Συνεταιρισμών μετά την καταστροφή του Chernobyl το 1986

Η πυρηνική καταστροφή στο Chernobyl οδήγησε πολλούς πολίτες να αναλάβουν δράση μέσω της δημιουργίας ενεργειακών συνεταιρισμών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Σημαντικά παραδείγματα αποτέλεσαν ο Ecopower το 1991 στο Βέλγιο και ο EWS την ίδια χρονιά στη Γερμανία.

Η Κοινοτική Ενέργεια στη Γερμανία σήμερα

Το Buergerenergie (citizen energy) είναι μια έκφραση που περιγράφει την άμεση ή και έμμεση συμμετοχή των πολιτών. Η άμεση συμμετοχή υλοποιείται κυρίως μέσω ενεργειακών συνεταιρισμών και φωτοβολταϊκών πάρκων συλλογικής ιδιοκτησίας. Η έμμεση συμμετοχή εκφράζεται μέσω του μοντέλου του Community share-holding σε φωτοβολταϊκά πάρκα, συμμετοχικές πρωτοβουλίες των τοπικών Δήμων, αμοιβαία κεφάλαια, αλλά και άτυπα εγχειρήματα και δίκτυα.

Οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί

Παρ’ ότι το εύρος των νομικών μορφών των σχημάτων που δραστηριοποιούνται στην κοινοτική ενέργεια είναι μεγάλο, το πιο δημοφιλές νομικό σχήμα είναι οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί. Πρόκειται για δημοκρατικά μοντέλα όπου το κάθε μέλος έχει μια ψήφο (άσχετα από τα πόσα μερίδια διαθέτει). Βασίζονται στις επτά (7) συνεταιριστικές αρχές, όπως αυτές έχουν καθοριστεί από τη Διεθνή Συνεταιριστική Συμμαχία (ICA) και λειτουργούν με βάση τις συνεταιριστικές αξίες.

Υπάρχουν περίπου 965 ενεργειακοί συνεταιρισμοί στην Γερμανία και οι περισσότεροι από αυτούς ιδρύθηκαν μετά το 2010. Αυτό ήταν εν μέρει και απόρροια του δυστυχήματος της Φουκουσίμα και της απόφασης για αποπυρηνικοποίηση μέχρι το 2022. Ταυτόχρονα το σύνολο των πολιτικών μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας (“Energiewende“) παρείχε ευνοϊκές συνθήκες για τις ΑΠΕ, η ανάπτυξη των οποίων υποστηρίχθηκε από κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία και πιστωτικούς μηχανισμούς.

Η DGRV (Deutscher Genossenschafts und Raiffeisenverband e.V)

Οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί, όπως και οι υπόλοιποι τύποι συνεταιρισμών στη Γερμανία, εκπροσωπούνται από τη Συνομοσπονδία DGRV (German Cooperative and Raiffeisen Confederation / (Deutscher Genossenschafts und Raiffeisenverband e.V).

Πεδία δραστηριότητας

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, το 60% περίπου των ενεργειακών συνεταιρισμών δραστηριοποιούνται σε φωτοβολταϊκά πάρκα. Το 31% στη θέρμανση και τη βιομάζα, το 20% στην αιολική ενέργεια, το 15% στο εμπόριο ενέργειας, το 9% στο βιοαέριο, το 4% σε υδροηλεκτρικά και το 8% στη συμβουλευτική (σημείωση: Το άθροισμα είναι μεγαλύτερο από 100% διότι πολλαπλές δραστηριότητες είναι εφικτές).

Νέες δραστηριότητες αφορούν στην παροχή υπηρεσιών ίντερνετ, car-sharing, ηλεκτροκίνηση αλλά και κατασκευή και διαχείριση δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας.

Προκλήσεις

Τα τελευταία χρόνια οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια εξαιτίας της διακοπής της πρόσβασης σε υποστηρικτικά χρηματοδοτικά εργαλεία, λόγω νέων διαγωνιστικών διαδικασιών που δεν ευνοούν τα συνεταιριστικά σχήματα και εξαιτίας και μιας σειράς δυσμενών νομοθετικών αναθεωρήσεων του 2012, του 2014 και του 2017.

Number of new energy cooperatives in Germany 2008-2016

Δραστηριότητες

Μεταξύ των δραστηριοτήτων που μπορούν να αναπτύξουν τα συλλογικά σχήματα Κοινοτικής Ενέργειας είναι η αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας και η παραγωγή της από ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) οι οποίες είναι διαθέσιμες σε τοπικό επίπεδο, όπως π.χ. αιολική ενέργεια, ηλιακή ενέργεια, βιομάζα κ.λπ.

Επίσης μπορούν να προσφέρουν στα μέλη τους υπηρεσίες που σχετίζονται με την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης, την εξοικονόμηση ενέργειας και την ηλεκτροκίνηση.

Οι ηλεκτρικοί ενεργειακοί συνεταιρισμοί μπορούν επίσης να λειτουργήσουν και ως προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας των μελών τους, ενώ έχουν τη δυνατότητα να κατασκευάζουν και να διαχειρίζονται και τα δικά τους δίκτυα διανομής (community microgrids).

Ειδικά στη Γερμανία είναι επίσης διαδεδομένη και η παραγωγή και διανομή θερμικής και ψυκτικής ενέργειας από τους ενεργειακούς συνεταιρισμούς προς τα μέλη τους.

Περιβαλλοντικά και Κοινωνικά οφέλη

Τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο και σε παγκόσμιο, τα συλλογικά σχήματα κοινοτικής ενέργειας δημιουργούν πολλαπλά κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη, μεταξύ των οποίων:

Ανάπτυξη δεξιοτήτων και επιμόρφωση αναφορικά με την εξοικονόμηση και παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ. Επιπλέον, τα σχήματα αυτά αποτελούν συνήθως ανοιχτά σχολεία και πυρήνες πληροφόρησης και προβληματισμού για ζητήματα που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή.
Αύξηση κοινωνικής συνοχής τοπικών κοινωνιών. Οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί αποτελούν κύτταρα τα οποία καλλιεργούν τη συνεργασία, τόσο στο εσωτερικό τους μεταξύ των μελών, όσο και με άλλες τοπικές επιχειρήσεις, φορείς και οργανισμούς.
Ενίσχυση κοινωνικού κεφαλαίου και εμπιστοσύνης. Η πλήρης διαφάνεια των ενεργειακών συνεταιρισμών και η πρόσβαση από τα μέλη σε όλα τα στοιχεία, τις διαδικασίες και τις πληροφορίες, αυξάνουν την εμπιστοσύνη μεταξύ των μελών αλλά και την εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι σε δομές και οργανισμούς όπως οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί. Τα ποιοτικά αυτά χαρακτηριστικά διαπερνούν τον ενεργειακό συνεταιρισμό, διαχέονται στην τοπική κοινωνία και ενισχύουν τους κοινωνικούς δεσμούς.
Βελτίωση ενεργειακής συμπεριφοράς. Συγκριτικές έρευνες και αναλύσεις αποδεικνύουν ότι η συμπεριφορά και η στάση των πολιτών σε ζητήματα εξοικονόμησης ενέργειας και προστασίας του περιβάλλοντος βελτιώνεται όταν γίνονται μέλη ενεργειακών συνεταιρισμών.Η συμμετοχή σε συλλογικά σχήματα κοινοτικής ενέργειας συμβάλει στην καλλιέργεια της ατομικής και συλλογικής αυτοπεποίθησης, της αυτό-ευθύνης, της ανεξαρτησίας και της ανθεκτικότητας. Αυτό συμβαίνει καθώς οι πολίτες αναλαμβάνουν οι ίδιοι την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους, περιορίζοντας την εξάρτηση τους από τρίτους (όπως πχ το κράτος ή τις ιδιωτικές εταιρίες)
Ενίσχυση προσβασιμότητας στην ενέργεια. Αυτές οι πρωτοβουλίες διασφαλίζουν ότι η ενέργεια και οι υπόλοιπες υπηρεσίες παρέχονται στα μέλη τους σε προσβάσιμες τιμές, ενώ οι προσπάθειες για διευκολύνσεις σε ό,τι αφορά τις αποπληρωμές είναι συνεχείς ώστε κανένα μέλος να μην αισθάνεται αποκλεισμένο.
Καταπολέμηση ενεργειακής φτώχειας μέσω της υποστήριξης ευάλωτων μελών, αλλά και μέσω συνεργειών με τους Δήμους.
Κοινωνική αποδοχή ΑΠΕ. Η κοινωνική αποδοχή των έργων ΑΠΕ ενισχύεται όταν οι πολίτες και οι τοπικές κοινωνίες συμμετέχουν ενεργά σε αυτά, όπως έχει δείξει η εμπειρία από τη Γερμανία και άλλες χώρες.
Ενίσχυση τοπικής ανάπτυξης και μείωση ανεργίας. Η ανάπτυξη τοπικών έργων παραγωγής ενέργειας, αντί για τη χρήση ορυκτών πόρων που συνήθως προέρχονται από άλλες χώρες, αξιοποιεί τους τοπικούς πόρους, δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας.

Οι πολύπλευρες δραστηριότητες των σχημάτων κοινοτικής ενέργειας, η οργανική τους σχέση με την τοπική κοινωνία και η πολυδιάστατη εμπλοκή τους σε ζητήματα περιβαλλοντικά, οικονομικά, κοινωνικά και ζητήματα δημοκρατικής διακυβέρνησης, ενισχύει μια συστημική προσέγγιση και αναπτύσσει κατάλληλα ολιστικά εργαλεία τα οποία βοηθούν στην αντιμετώπιση των πολλαπλών και αλληλοσυνδεόμενων κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων της εποχής μας.

Βέλτιστες πρακτικές

Bioenergy village – το παράδειγμα του Jühnde

Ο συνεταιρισμός βιοενέργειας του Jühnde τροφοδοτεί το χωριό με θερμότητα που παράγεται στη μονάδα CHP (συμπαραγωγή θερμότητας και ενέργειας) του συνεταιρισμού και η οποία τροφοδοτείται από βιομάζα. Ταυτόχρονα, ο συνεταιρισμός λειτουργεί από το 2005 και δίκτυο τηλεθέρμανσης. Περισσότερα από 80 χωριά στη Γερμανία ακολουθούν πλέον το επιτυχημένο παράδειγμα του.

ElektrizitatsWerke Schonau (EWS), Germany

Το EWS Schonau ιδρύθηκε το 1991 από έναν τοπικό ενεργειακό συνεταιρισμό με σκοπό να εξαγοράσει το τοπικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Κατά τη διαδικασία αυτή αντιμετώπισε πολλαπλά εμπόδια, αντιδράσεις, ελλείψεις κεφαλαίων και αδυναμία πρόσβασης σε χρηματοδότηση. Παρ’ όλα αυτά, μετά από μια επιτυχημένη δημόσια καμπάνια για την συγκέντρωση πόρων, κατάφερε να συγκεντρώσει τα απαραίτητα κεφάλαια και να εξαγοράσει το δίκτυο το 1997. Σε μια εποχή όπου δεν υπήρχαν υποστηρικτικοί μηχανισμοί ανάπτυξης μοντέλων παραγωγής-κατανάλωσης από πολίτες (prosumers), το EWS όχι μόνο κατάφερε να προμηθεύει τα μέλη του με ηλεκτρική ενέργεια, αλλά επίσης τους έδωσε και την ευκαιρία να πουλήσουν ενέργεια. Το EWS αναπτύχθηκε σημαντικά και κατάφερε να αποκτήσει και το δίκτυο φυσικού αερίου, το δίκτυο οκτώ (8) γειτονικών χωριών, αλλά και να εγκαταστήσει και παραγωγικές μονάδες από ΑΠΕ. Σήμερα το EWS προμηθεύει με ηλεκτρική ενέργεια περισσότερους από περίπου 137,000 ανθρώπους.

Για ένα πραγματικά βιώσιμο ενεργειακό σύστημα

Για να λειτουργήσει η μετάβαση σε ένα ενεργειακό σύστημα το οποίο θα χαρακτηρίζεται από την ενεργή συμμετοχή των πολιτών, την καθαρή ενέργεια και θα είναι αποκεντρωμένο και δημοκρατικό, απαιτείται να υλοποιηθεί μέσα από επιχειρηματικά μοντέλα που διαθέτουν τις ποιότητες και τα χαρακτηριστικά αυτά.

Οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί και τα υπόλοιπα σχήματα κοινοτικής ενέργειας αποτελούν τα ιδανικά μοντέλα για τον σκοπό αυτό, καθώς τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά αποτελούν τα δομικά τους υλικά. Στα σχήματα αυτά οι πολίτες δεν είναι απλοί συμμετέχοντες αλλά είναι και συν-ιδιοκτήτες. Ταυτόχρονα τα σχήματα αυτά επενδύουν σε ΑΠΕ, αποτελούν οργανικά τμήματα των τοπικών κοινοτήτων και η διακυβέρνηση τους είναι απολύτως δημοκρατική. Αυτή η πλήρης συμβατότητα μεταξύ των χαρακτηριστικών του νέου ενεργειακού μοντέλου και των χαρακτηριστικών των σχημάτων κοινοτικής ενέργειας, αποτελεί ένα σημαντικό εχέγγυο επιτυχούς μετάβασης σε ένα πιο δίκαιο και περιβαλλοντικά και κοινωνικά βιώσιμο ενεργειακό σύστημα.

Πρόσθετη βιβλιογραφία:

Ετικέτες

This post is licensed under:

CC-BY-NC-SA 4.0